اهل معرفت و سلوک، عبادت را دو گونه می دانند: نوعی از عبادت و تبعیت است که تابع امر و نهی است و با امر و نهی محقق می شود و بدون امر و نهی این نوع عبادت تحقق پیدا نمی کند. از این نوع عبادت گاهی به عبادتِ مقید یا عبادت مقیدِ صفاتی تعبیر می شود. به عنوان مثال، وقتی پیامبر (ص) دستوری به اصحابش می دادند یا آن ها را از کاری نهی می کردند چنانچه یارانش از این فرمان یا نهی پیروی می کردند به این نوع عبادت عمل کرده بودند. نوع دیگر از عبادت وجود دارد که از آن به "عبادت ذاتی" تعبیر می شود. این نوع عبادت را همه موجودات دارا هستند. این نوع عبادت اشاره به این معنا دارد که هر چه در هستی هست در برابر حضرت حق و در برابر ساحتِ فرای خودش، سر تسلیم و فرمانبری فرود می آورد؛ چه بخواهد و چه نخواهد و چه بداند و چه نداند.
سرپیچی از عبادتِ ذاتی ممکن نیست؛ زیرا موجودات نمی توانند از عبادتِ ذاتی خودداری کنند؛ اما سرپیچی از عبادتِ مقید که منوط به امر و نهی است، ممکن است؛ زیرا اراده حتمی حضرت حق بر آن تعلق نگرفته است.
آنچه در تبعیت یا تبعیت نکردن از فرمان و نهیِ حق در عبادتِ مقید (عبادت تشریعی) دخیل است ویژگی ها و صفات و احوال و مراتبِ افراد است. یعنی افراد با توجه به صفات و احوال و مراتب خود، دستورهای پیامبران را اطاعت می کنند و یا از آن اطاعت نمی‌کنند و منشأ اطاعت و عبادت و منشأ اطاعت و عبادت نکردن، در واقع، خودشان اند.
منابع مراجعه: فصوص ص 50 ؛ و فتوحات ، ج2، ص 309-308 و 328 ؛ و ج3، ص 402 ؛ و اعجاز البیان، ص 238-237؛ و تفسیر المحیط الاعظم، ج6، ص 153؛و کسر الاصنام الجاهلیة، ص 36 و ...
پرستش به مستی است
در کیش مهر .....