در ادبیات عرفانی، گاه در مورد خاصیت یا خواص عدد چهل و عدد هفت و عدد هفتاد و عدد هزار و امثال این اعداد سخن گفته اند و نمونه هایی را در مورد هر یک بیان کرده اند. به عنوان مثال، گفته اند که عدد چهل عدد کامل و عدد کمال است؛ زیرا عقل آدمی در چهل سالگی به کمال می رسد و انگور در چهل روز سرکه می شود و طینت آدم در چهل روز تخمیر شد؛ و از جمله، استناد ایشان به این روایت نبوی است که: "من اخلص لله اربعین صباحا ظهرت ینابیع الحکمة من قلبه علی لسانه" (هر کس چهل روز اخلاص بورزد و خود را به طورخالص برای خدا قرار دهد سرچشمه های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می شود)
حاصلِ برداشتِ سطحی از آنچه ذکر شد این است که لازم است بنا گذاشته شود که مقدارِ عددیِ عدد چهل و عدد هفت و ... دارای خواصی است.
شاید نام برخی از افراد سرشناسی که در این بحث (و البته نه در همه مباحث)چنین برداشتی سطحی کرده اند شما را دچار حیرانی کند؛ اما در بسیاری از موارد، اقوالِ نادرست و سطحی نیز طرفدارانی صاحبنام دارد و این موضوع نباید در نگاه حقیقت جویِ ما تاثیر بگذارد.
اگر ما کمی دقت کنیم، به روشنی در می یابیم که مقدار عددیِ عدد چهل و امثال آن در ظهورِ کمالات تاثیر ندارد.
به عنوان نمونه، تجربه انسانی نشان می دهد که همه انسان ها در چهلسالگی به کمال عقلی نمی رسند و رسیدن به کمال عقل بستگی به امور مختلفی دارد و رسیدن به کمال عقل در افراد مختلف، متفاوت است.
در مورد تخمیر طینتِ آدم در چهل روز نیز نمی توانیم دلیلی بر اثبات قطعی یا رد آن بیابیم و از این رو ، رد یا اثبات این موضوع میسّر نیست.
در مورد تبدیل شدنِ انگور به سرکه نیز باید گفت که تقریبا به صورت میانگین، این پروسه چهل روز طول می کشد؛ و همان طور که اهل فن گفته اند، بسته به گرما و سرمای محیط ممکن است کمتر یا خیلی بیشتر از چهل روز طول بکشد. بنابراین، نمی توان گفت که عدد چهل در بروز و ظهور کمالات مدخلیت دارد.
همچنین است نقل شده است که نطفه در شکم مادر چهل روز نطفه است و سپس چهل روز علقه (خون بسته) است و سپس چهل روز جنین دارای گوشت می شود و ... . این مراحل نیز در افراد مختلف فرق دارد و این گونه نیست که دقیقا در همه افراد یکسان باشد و معلوم می شود که به صورت تقریبی، چهل روز را برای طی هر یک از این مراحل ذکر کرده اند.
در مورد روایتِ "من اخلص لله اربعین صباحا ظهرت ینابیع الحکمة من قلبه علی لسانه" (هر کس چهل روز اخلاص بورزد و خود را به طور خالص برای خدا قرار دهد سرچشمه های حکمت از قلبش بر زبانش جاری می شود) نیز باید گفت که در مورد سالکان مختلف، ظهورِ حکمت دقیقا در چهل روز اتفاق نمی افتد؛ و خلاصه اینکه، تجربه قطعی و شواهد عینی به روشنی اثبات می کند که برای ظهور کمالات در انسان و در طبیعت، مقدار عددیِ معین و ثابتی وجود ندارد و همه چیز در افراد مختلف بستگی به استعدادها و شرایط ایشان دارد.
بنابراین، از آنچه گفتیم معلوم می شود که تعبیر "هفت" و "چهل" و امثال این ها به صورتِ نمادین در مورد کامل و کمال به کار رفته است. توجه به این نکته ضروری است که کمال یک کیفیت است و از مقوله کمیّت نیست تا کمال به مقدار عددی به صورت مستقل، ربط داشته باشد.
به نظر می رسد آنچه سبب شده است که برخی دچار این توهم شوند که مقدار عددیِ عدد چهل به خودی خود در ظهور کمال، تاثیرگذار است تعمیمِ نادرست و برداشت غلط از آیه 142 از سوره "اعراف" است که فرموده است: "و واعدنا موسی ثلاثین لیلة و اتممناها بعشر فتمّ میقات ربه اربعین لیلة..." یعنی: ما با موسی سی شب [در کوه طور] وعده گذاشتیم و ده شب دیگر بر آن افزودیم؛ پس زمان وعده پروردگارش به چهل شب کامل شد."
این آیه تصریح نمی کند که مقدار عددیِ عدد چهل، همیشه و در همه جا سبب کمال نیست؛ بلکه تنها اثبات می کند که در مورد ایشان، چهل شب حضور داشتن برای کمال ضروری بوده است.
نکته مهمی که سخن ما را به اثبات می کند این است که همین آیه بیان می کند که پروردگار ابتدا سی شب با حضرت موسی (ع) وعده گذاشت؛ و اگر در این سی شب، نتیجه حاصل می شد، ضرورتی به اضافه کردنِ ده شب دیگر نبود. قرآن اشاره می کند که سی شب برای حضرت موسی (ع) و قومش کفایت نکرد و سپس لازم شد که ده شب دیگر نیز در کوه طور حضور داشته باشند و اگر از ابتدا چهل شب حضور ضرورت داشت در این صورت از همان ابتدا چهل شب تعیین می شد.
با سلام و احترام
مثل همیشه پر از نکات قابل تامل و عمیق بود .
وقتی همه چیز بر اساس استعدادهای درونی است ، عدد چهل جز یک نماد ، چیز دیگری نمی تواند باشد .
سپاس از روشنگری هایتان .