در مباحث گذشته بیان کرده بودیم که از نظر محی الدین، امور هستی همگی برای ما اعتباری است. از این سخن نباید چنین برداشت شود که از نظر محی الدین هیچ حقیقتی در جهان وجود ندارد و نباید چنین برداشت شود که همه چیز در هستی مانند اسکناس است که با اعتبار دولت ها معتبر می شود و بدون اعتبار دولت ها بی ارزش است و کاغذ پاره ای بیش نیست در حالی که چنین نیست.
مقصود محی الدین از اعتباری بودن امور هستی بسیار عمیق تر و گسترده است . مقصود محی الدین از اعتباری بودن امور هستی این است که برای ما واقعیتِ محض و واقعیت ثابت و مطلق در هستی وجود ندارد. ما با واقعیت محض مواجهه نداریم. درک ما از پدیده های هستی بستگی به نسبتی دارد که با هرچیز داریم و البته نسبت ما با هر چیز در حال تغییر است و از این روست که درک ما از امور هستی ثابت نیست و در زمان های مختلف و شرایط مختلف درک های متفاوتی از پدیده های هستی و امور هستی داریم.
اکنون برای اینکه روشن شود که چگونه یک چیز به سبب نسبت های مختلف ، برای افراد مختلف و موجودات مختلف گوناگون است مثال هایی را تقدیم حضورتان می کنم:
*اگر کسی را که در مناطق گرمسیر زندگی می کند به جایی ببریم که هوا یک درجه زیر صفر باشد هوا از نظر او بسیار سرد است و اگر یک اسکیمو یا یک خرس قطبی را که در دمای حداقل 30 درجه زیر صفر زندگی می کند به جایی ببریم که هوا یک درجه زیر صفر است هوا از نظر او بسیار گرم است. در حالی که دمای یک درجه زیر صفر همان یک درجه زیر صفر است.
* یک غذا و یک عطر مشخص برای یک نفر بسیار مطبوع و خوشبو و برای کسی دیگر یسیار نامطبوع و ناپسند است در حالی که غذا همان غذا و عطر همان عطر است.
*آنچه از نظر کسی خوشبختی است از نظر فردی دیگر بدبختی است و بالعکس.
*آنچه برای کسی مفید است ، همان چیز برای کسی دیگر مضر است .
از آنچه گفته شد معلوم گردید که واقعیت ثابتی که مشمول حال همگان شود و برای همگان یکسان باشد در هستی وجود ندارد و نسبت هرکس با امور مختلف، واقعیتِ مربوط به هرکس را تشکیل می دهد.
استاد بزرگوار بسیار مسئله مهمی را فرمودید زیرا توجه و دقت ب این مطلب مهم در تفکر و رفتار و گفتارمان حتما تاثیر مثبت و سازنده ی دارد. تشکر فراوان از شما دارم.
با سلام و احترام
چقدر این بحث مهم و کلیدی را ساده و روان شرح دادید . بسیار سپاسگزاریم .