پاسخ به پرسش شما درباره ظلمت و نور

یکی از بزرگواران نوشته بودند:

"با سلام و احترام استاد بزرگوار سوالی داشتم از ص ۱۸۶ فصوص که حضرت محی الدین میفرمایند : . . . .  بنابراین ، هیچ عینی غیر از عین دیگر نیست . پس عین هر نوری ظلمت است. هر کس از این امر غافل باشد در درون خود احساس دلتنگی و غم می کند . . . لطفا در مورد عبارتِ " عین هر نوری ظلمت است " توضیح بیشتری عنایت بفرمایید. سپاسگزارم"

پاسخ:

اینکه ابتدا بیان می کند: هیچ عینی غیرِ عین دیگر نیست به لحاظ این است که از نظر محی الدین، هر عینی مظهر حضرت حق است و عین حضرت حق است و هر عینی هویتش چیزی جز حضرت حق نیست.

اما اینکه فرموده اند: "عین هر نوری ظلمت است" به این معناست که ظلمت نیز عینِ نور است. آنچه ما ظلمت می نامیم در واقع ظلمتِ محض نیست؛ بلکه، نور به حسب ظاهر در آنجا کم است و تاریک است.

نکته مهم در اینجا این است که "نور" و "ظلمت" دو تعبیرند برای اشاره به امور به ظاهر متضاد و برای اشاره به صفات و ویژگی های به ظاهر متضاد و متناقض.

محی الدین با این تعبیر در صدد بیان این نکته است که به لحاظ وحدت وجود، ظلمت نیز نمودی از نور است و ظلمت محض ما نداریم؛ زیرا هر چه وجود دارد بهره مند از نور است.

مقصود محی الدین این است که انسان غافل یا انسان گنهکار یا انسانی که ما رفتار او را نمی پسندیم و او را ظلمانی می دانیم ، او نیز به لحاظ هویتش، عین حضرت حق است.

در اعتباری دیگر، تعبیر "ظلمت" نمادی است برای اشاره به تعیّن و تشخص و جسمانیتِ هر یک از مخلوقات عالَمِ مُلک. به بیان دیگر، هر عینی به سبب تعین و تشخص و محدودیتش، ظلمت است. یعنی ملکوتِ هر کس و هر چیز به منزله نور است و صورتِ جسمانی هر کس و هر چیز به اعتباری ظلمت است. البته، مقصود محی الدین از تعبیر ظلمت بار منفی دادن به آن نیست.