اسم ظاهر و باطن الهی همواره دارای مصادیقی است. از دیدگاه محی الدین و اهل وحدت وجود، ظاهرِ جهان ظاهرِ حضرت حق است و باطنِ جهان باطنِ حضرت حق.
بر همین اساس جهان و عالم مُلک روی خداست و از این باب است که "عاشق ام بر همه عالم که همه عالم از اوست" .
حضرت حافظ ، که یک سالک وحدت وجودی و پیرو مکتب محی الدین است، در این باب چه نیکو سروده است:
مرادِ دل زتماشای باغ عالَم چیست؟ *** به دست مردم چشم(1) از رخ تو گل چیدن
کمال الدین حسین خوارزمی نیز سروده است
آخر اى جان جمله اشیا تو***هم نهانى و هم هویدا تو
پرده از کائنات ساختهاى ***در پس پرده آشکارا تو
در پس پردههاى گوناگون***هم تماشاگر و تماشا تو
تو به هر چهرهاى نموده جمال***هم به هر دیده گشته بینا تو
از طریق ظهور و سرّ (سیر- خ) بطون*** ظاهرت ما و باطن ما تو
البته نباید فراموش کرد که در نگاه ژرف بین محی الدین ظاهر و باطن نیز اعتباری اند یعنی چیزی که از نظر کسی نهان است از نظر دیگری ممکن است نهان نباشد و برای او آشکار باشد و بالعکس.
------------------------------
1- مردمک چشم.
